戏曲作为中华民族的传统文化之一，一直以来都是我们的一张名片，随着泰国华人的到来，他们将戏曲也带到了泰国，并曾经一度在泰国社会上也非常风靡，虽然现在可能见到的机会比较少了，但是我们的戏曲确实成为了很多老一辈泰国人的记忆。今天，我们就来好好盘点一下在泰国的中国戏曲。

คนเมืองกรุงในไทยย่อมคุ้นเคยกับภาพการแสดงงิ้วกันอย่างดี เมื่อจะพูดถึงความมหรสพที่เก่าแก่อย่างงิ้วมีอายุยาวนานไม่ต่ำกว่าพันปีมาแล้ว ไม่เพียงมีความเป็นมายาวนาน มหรสพลักษณะนี้เกี่ยวข้องกับหลายมิติ ไม่ว่าจะเป็นสังคม วัฒนธรรม หรือแม้แต่เรื่องแนวคิดในการดำรงชีวิตของชาวจีน
泰国很多人应 该都非常熟悉戏曲表演的画面，这是一种已有千年历史的娱乐方式，不仅仅历史悠久，这种娱乐方式还展示了多个维度，不管是社会、文化，还是华人的生活方式都有。

ความเป็นมาของงิ้วนั้นมีนักวิชาการและนักประวัติศาสตร์ชี้แนะถึงจุดเริ่มต้นแตกต่างกัน บ้างก็ว่าเริ่มต้นจากช่วงรัชสมัยจิว (เลียดก๊ก) ช่วงนั้นเป็นการแสดงที่ผสมการขับร้องและบทเจรจาประกอบกับลีลาท่าทาง เนื้อเรื่องก็เป็นการนำเรื่องราวในประวัติศาสตร์มาดัดแปลงเติมแต่ง เชื่อกันว่า แสดงกันในพระราชวังของพระเจ้าแผ่นดิน และเริ่มมีรูปแบบแตกต่างหลากหลายในเวลาต่อมา ในรัชสมัยจิวก็มีการแสดงรูปแบบใหม่เกิดขึ้น
戏曲的起源很多学者和历史学家都给出了不同的答案，有些人说起源于周朝，那个时期的表演融合了唱和配合着肢体动作的对白，内容也都是经过改编的历史事件，大家认为，这 种艺术形式在皇帝的宫中表演，再后来发展出了很多种新形式，在周朝也发展成了新的形式。

อาจารย์ถาวร สิกขโกศล นักวิชาการด้านจีนแสดงความคิดเห็นว่า การแสดงมาเป็นรูปร่าง “งิ้ว” ที่ชัดเจนในสมัยราชวงศ์ซ่งใต้ ตรงกับสมัยสุโขทัยประมาณรัชกาลขุนศรีนาวนำถม 
中国方面 的专家Thaworn SikkhaKosol老师发表了自己的见解，成熟的戏曲表演形式出现在南宋时期，大约和素可泰时期室利膺陀罗铁时期同期。

ขณะที่สารานุกรมไทยฉบับราชบัณฑิตระบุว่า งิ้วเกิดสมัยพระเจ้าถังสวนจง ราชวงศ์ถัง แต่อาจารย์ถาวร แสดงความคิดเห็นว่า ช่วงเวลานั้น “งิ้ว” ยังไม่เป็นงิ้วที่ชัดเจน พร้อมเปรียบเทียบว่ายังอยู่ในช่วง “เป็นไข่” การแสดงจะเล่นเป็นเรื่องสั้นๆ ตัวละครมีแค่ 3-4 ตัว ไม่ถือเป็น “งิ้ว” แบบสมบูรณ์ เพราะเล่นกับพื้นดิน เป็นวงกลม ผู้ชมมีส่วนร่วมเป็นผู้แสดงด้วย|
泰国皇家学术 委员会版泰国百科全书指出，戏曲出现在唐朝的唐玄宗时期，但是Thaworn老师表明，那个时期的戏曲还不是真正成熟的戏曲，好比是还在孕育阶段，表演一些简短的故事，只有3-4个角色，不能称为是完整的戏曲，因为是在平地上表演，围成圆圈，观众也会参与到表演中。

ระหว่างการสัมมนาเรื่อง “งิ้วในเมืองไทย” จัดเมื่อปลายเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2548 อาจารย์ถาวร ซึ่งเป็นหนึ่งในผู้บรรยาย อธิบายว่า งิ้วเรื่องแรกคือ “ถ้าเหยาเหนียง” (tayauniang) หรือ “นางดำเนินครวญ” เรื่องย่อของงิ้ว คือ สตรีรูปงามได้สามีเป็นคนขี้เมา ถูกสามีตี มีตัวละคร 2 ตัวคือ สตรีตัวโศก และสามีตัวตลก เมื่อสตรีโดนสามีทุบตีแล้วก็เดินโซเซร้องไห้เล่าเรื่องให้ชาวบ้านฟัง คนดูที่ล้อมวงก็มีสิทธิ์ร้องเป็นบทงิ้วถามกลับไป ซึ่งงิ้วเรื่องนี้พัฒนาเรื่อยมาจนถึงยุคปัจจุบันเป็นงิ้วเรื่อง “หลงเหนียงหยวน”
在2005年2月末举办的“泰国的戏曲”研讨会上，Thaworn老师作为发言人之一解释道：第一部戏曲是“《踏摇娘》(tayauniang)”，讲述了一个美貌的女子嫁给了一个嗜酒之人，她常被醉后的丈夫殴打。戏中有2个角色，分别是悲惨的妻子和滑稽的丈夫，当妻子被丈夫殴打之后，一踏一摇地出去向村民哭诉，看的人也可以唱着回应，这一 部戏发展成了现在的戏曲“Longniangyuan”。

สำหรับรายละเอียดเรื่องพระเจ้าถังสวนจง นั้น ผู้เชี่ยวชาญบางรายบรรยายว่า ทรงพระปรีชาหลากหลายด้าน การแสดงงิ้วเป็นมหรสพที่พระองค์ทรงโปรดปราน
至于说到唐 玄宗的内容，有些专家讲解说，他擅长很多方面，戏曲是他非常喜爱的娱乐方式。

ในช่วงราชวงศ์ซ่งตอนปลาย ประมาณ พ.ศ. 1700 เกิดงิ้วเล่นเป็นเรื่องเป็นราวที่เมืองเวินโจว แถบเจิ้งเจียง หลังจากนั้นอีกประมาณ 5-10 ปี เกิดงิ้วตอนเหนือ งิ้วเหนือกับใต้เล่นแตกต่างกัน โดยงิ้วเหนือจะบอกว่าตัวพระเอกเป็นตัวหลัก หรือตัวนางเป็นตัวหลัก ตัวหลักจะเป็นคนร้องตัวเดียว ตัวละครอื่นแค่รำตาม การร่ายรำจึงงดงามประณีต ขณะที่งิ้วใต้ เล่นเหมือนละคร กล่าวคือ มีตัวละคร 10 ตัว แต่ละตัวจะร้องและเล่นบทของตัวเอง
宋朝末期大约1157年，在浙江温州产生了成熟的戏曲，在那之后的5-10年左右，出现了北方戏曲，南北方的戏曲表演不同，北方的戏曲会说明戏的主角是哪位男性角色或女性角 色，主要唱戏的只有主角一个人，其他角色只跟着舞蹈，整体的唱念做打非常精细，南方的戏曲更像戏剧，有10个角色，每个角色都会唱和演自己的角色。

ภายหลังงิ้วใต้แตกแขนงออกเป็น 2 ชนิด คืองิ้วที่เข้าไปเมืองนานกิง ซึ่งกลายเป็นงิ้วคุนซาน และชนิดต่อมาคืองิ้วที่เข้าไปเมืองอื่น จนกลายเป็นงิ้วแต้จิ๋ว อาจารย์ถาวร อธิบายว่า งิ้วแต้จิ๋วช่วงแรกจะร้องเป็นภาษากลางสมัยราชวงศ์หยวน ต่อมาจึงเริ่มแทรกภาษาแต้จิ๋ว แล้วพัฒนาเป็นตัวละครขุนนางร้องเป็นแต้จิ๋ว เจรจาเป็นภาษากลาง ตัวละครชาวบ้านจะร้องแต้จิ๋ว ภายหลังก็กลายมาเป็นร้องแต้จิ๋วหมด เมื่อถึงต้นราชวงศ์หมิง งิ้วก็เริ่มแพร่หลายไปทั่วประเทศ ทำให้มีงิ้วท้องถิ่นตามแหล่งต่างๆ
后来，南方戏曲衍生出两种分支，进入了南京的戏曲演变成昆山戏曲，另一种就是到了别的城市，后来发展成了潮州戏曲。Thaworn老师解释道，潮州戏曲在元朝的时候是用官话唱的，后来加入了潮州话，之后发展为达官贵人的角色唱潮州话，对白是官话，普通人的角色唱潮州话，后面就发展为全部唱潮州话。当到明朝初期的时候， 戏曲开始在全国传播，使戏曲产生了各个地方不同的变种。

โดยรวมแล้วงิ้วจากจีนมีมากกว่า 300 ชนิด งิ้วแต้จิ๋วถือเป็นหนึ่งในสิบตระกูลงิ้วที่ยิ่งใหญ่ ร่วมกับงิ้วชนิดอื่น อาทิ งิ้วผิงจี้ว์ งิ้วคุนฉี่ว์ และงิ้วปักกิ่ง อย่างไรก็ตาม งิ้วปักกิ่งเพิ่งสมบูรณ์เมื่อ พ.ศ. 2420 มีอายุประมาณ 100 กว่าปี ไม่เก่าแก่เท่างิ้วแต้จิ๋ว
总的来说，中国的戏曲有超 过300种，潮州戏曲是10个相对较大的戏曲种类之一，还有其他的种类，例如评剧、昆曲、京剧等等。京剧在大约1877年的时候才发展完全，共100多年的历史，不如潮州戏曲这么历史悠久。

เมื่อกล่าวถึงงิ้วในเมืองไทยแล้ว มีข้อมูลที่บันทึกแตกต่างหลากหลายเช่นกัน หลักฐานที่มักถูกพูดถึงเกี่ยวกับงิ้วในไทยที่เก่าแก่อันดับต้นๆ ย่อมเป็นบันทึกของบาทหลวงชัวซีย์ ที่เข้ามาอยุธยาเพื่อเจริญไมตรี เมื่อ พ.ศ. 2228 (ค.ศ. 1685) ในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์ มีกล่าวถึงการแสดงงานฉลองที่ทำเนียบของพระยาวิชเยนทร์ (คอนแสตนติน ฟอลคอน) นักเดินทางและพ่อค้าที่ภายหลังรับราชการกับสมเด็จพระนารายณ์ ข้อความตอนหนึ่งมีว่า
当说到在泰国的 戏曲，现有的记载也是有所不同，当提到戏曲肯定会讲到的古老的记录就是纳莱王时期1685年来到阿瑜陀耶交流的Choisy牧师的记载，讲述了国王身边的近臣、商人华尔康府邸的庆典活动，有一段是这么写的：

“งานฉลองปิดท้ายรายการลงด้วยงิ้วหรือโศกนาฎกรรมจีน มีตัวแสดงจากมณฑลกวางตุ้งคณะหนึ่ง และจากเมืองจินเจาคณะหนึ่ง”
“庆典最后以戏曲收尾 ，请了来自广东省和金州市的两个戏曲团。”

ขณะที่บันทึกของบาทหลวงตาชาร์ด (Tachard) ผู้เดินทางเข้าสยามสมัยเดียวกับบาทหลวงเดอชัวซีย์ ก็กล่าวถึงการแสดงรื่นเริงต้อนรับราชทูต การแสดงเป็นงิ้วบู๊แนวตลก หลังจากนั้นก็มีหุ่นกระบอกของชาวลาว ฟ้อนรำของสยาม และการแสดงของอีกหลากหลายกลุ่ม ปิดท้ายด้วยการแสดงจากจีนอีก
在同一时期来到泰国的Tachard牧师也记载了欢迎使团的娱乐活动，是一种搞笑风格的武打戏曲，接下来的是老挝木偶表演、暹罗舞蹈表演和其他很多表演形式，最后 又以中国的戏曲结尾。

สมัยต้นรัตนโกสินทร์ปรากฏหลักฐานที่เอ่ยถึงงิ้วในวรรณกรรมและจดหมายเหตุต่างๆ และคาดการณ์ว่าน่าจะมาเฟื่องฟูในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยพระสันทัดอักษร ยังบันทึกความนิยมของงิ้วสมัยนั้นใน “ตำนานงิ้วเมืองไทย” ว่า
曼谷王朝初期在各种文学 作品和信件上也有提到戏曲，可能在拉玛五世时期非常繁荣，也有在《泰国戏曲传说》记录了戏曲在泰国的受欢迎程度：

“ความนิยมงิ้วของเรามากขึ้นเป็นลำดับ จนกระทั่งถึงเป็นเจ้าของก็มี เช่น คุณจ่ามีงิ้ว 1 โรง ขุนพัฒน์แหยมมีงิ้วถึง 4-5 โรง พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ มีงิ้วงั่วกงโรงหนึ่ง และพระองค์ท่านยังมีงิ้วเล่าแป๊ะอีกโรงหนึ่ง แม้ที่สุดกรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ ในรัชกาลที่ 5 ก็ทรงเป็นเจ้าของโรงงิ้วโรงหนึ่ง ยังเรียกกันติดปากจนบัดนี้ว่างิ้ววังหน้า ซึ่งทรงรวบรวมลูกจีนและมหาดเล็กเด็กชายในพระองค์หัดขึ้นจนออกโรงเล่นได้เป็นอย่างไรดี นอกจากนี้ยังมีเจ้านาย ข้าราชการ และคหบดีอีกมากมาย หลายพระองค์หลายท่านที่เป็นเจ้าของโรงงิ้ว”
“戏曲的受欢迎程度逐年上升，以至于很多人都成了戏班主，Cha有一个戏班，Khunphatyaem有4-5个戏班，Sai Sanitwongse也有一个外江戏戏班，五世王负责娱乐的 部门也有一个戏班，现在还被人们叫做宫前戏，汇集了华人子弟和年轻的男性侍卫训练，可以进行很好的演出。此外，还有好多达官贵人、官员、王室成员都 有自己的戏班。”

มีหลักฐานว่าในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ งิ้วถูกนำมาประกอบพิธีในราชสำนัก อาทิ งิ้วประกอบพิธีถวายพระเพลิงพระศพในการสร้างพระเมรุมาศถวายพระเพลิงพระบรมศพในท้องสนามหลวง ปีพ.ศ. 2354 สร้าง “โรงโขน โรงละคร โรงงิ้ว สิ่งละ 2 โรง”
有证据表 明，戏曲在曼谷王朝初期的时候出现在了皇家仪式上，比如在1811年在皇家田广场上举办的建造火化塔仪式中就有孔剧团、洛坤剧团、戏曲团，各2个团。

เวลาต่อมา งิ้วในไทยช่วงรัชกาลที่ 5 ได้รับความนิยมมาก แต่มีบันทึกว่าชาวจีนในไทยยังนิยมว่าจ้างงิ้วจากจีนมาแสดงในงานประจำปีอยู่ การว่าจ้างในสมัยนั้นอาจไม่ใช่เรื่องยาก การจ้างมักจ้างเป็นระยะเวลาประมาณ 4 เดือน งิ้วจากจีนที่เข้ามาแสดงในไทยไม่ใช่งิ้วแต้จิ๋ว แต่เป็นงิ้ว 4 ประเภทคือ งิ้วงั่วกัง งิ้วเจี่ยอิม งิ้วแป๊ะหยี่ งิ้วไซฉิ้ง
后来，拉玛五世时期戏曲非常受欢迎，在泰国华人的记录中还有每年请中国戏曲团来表演的内容，在那个时期请戏曲团不是一件难事，一般会请来长达4个月左右，从中国来 的戏曲团不是潮州戏曲团，而是有四种，分别是外江戏、正音戏、白字戏和西秦戏。

ขณะที่งิ้วแต้จิ๋วเริ่มเข้ามาในภายหลัง และทำให้งิ้วชนิดอื่นลดความนิยมลง งิ้วต่างๆ ที่เคยถูกว่าจ้างให้แสดงในศาลเจ้าประจำทุกปีก็กลายเป็นงิ้วแต้จิ๋ว เนื่องจากชาวจีนในไทยเป็นชาวจีนแต้จิ๋วจำนวนมาก หลังจากนั้นงิ้วแต้จิ๋วก็แพร่หลายตามงานศาลเจ้าเรื่อยมา
潮州戏在后来进入，让其他种类戏曲的受欢迎程度降低，每年被请来表演的剧团都成了潮州戏班，因为在泰国的华人很多都是潮州人，后来在神庙前举办的活动中潮 州戏曲就非常受欢迎。

แต่เป็นที่ทราบกันว่า หลายทศวรรษที่ผ่านมา ความนิยมของงิ้วลดลงไปอย่างมาก โรงเรียนสอนงิ้ว และโรงงิ้วที่เคยมีอยู่ตามถนนสายเยาวราชปิดตัวลง โรงงิ้วที่ให้ความบันเทิงก็แทบไม่หลงเหลือ มีเพียงแค่คณะงิ้วที่เร่เดินทางไปแสดงตามศาลเจ้าต่างๆ ในงานฉลองประจำปี
但是正如大家所知，在过去的几十年中，戏曲的受欢迎程度大幅下降，华人街上曾经很多的戏曲学校和戏班子都关门了，为大家带来娱乐的戏班子几乎销声匿迹了 ，只剩下每年庆典活动时在各个神庙前轮流演出的戏班子了。

พรพรรณ จันทโรนานนท์ นักวิชาการผู้ศึกษาวัฒนธรรมจีน วิเคราะห์สาเหตุของความนิยมที่ลดลงว่ามีหลากหลายปัจจัย ทั้งแง่ความเจริญทางสังคมและความบันเทิงรูปแบบใหม่ที่เข้ามา อาทิ ภาพยนตร์ “งิ้ว” จากฮ่องกง เมื่อเวลาผ่านไป ชาวจีนรุ่นหลังก็ให้ความสำคัญกับงิ้วลดลง ไปจนถึงเรื่องค่าจ้างในการว่าจ้างคณะงิ้วที่แพงกว่ามหรสพอื่น
中国文化研究专家Phornphan Chantharonanon分析了戏曲不再受欢迎的原因，认为既有社会的繁荣发展的原因，又有其他新娱乐方式产生的原因，比如香港的戏曲电影；时间流转，后辈华人对戏曲的重视程度也降低了，还包括请戏曲班子的费用要比其他娱乐方式更昂贵的原因。

 

原来我们的戏曲曾经在泰国这么受欢迎！

 

声明：本文由沪江泰语编译整理，素材来自silpa-mag，未经允许不得转载。如有不妥，敬请指正。